Protetyka stomatologiczna to dziedzina stomatologii zajmująca się odbudową i rekonstrukcją utraconych lub uszkodzonych tkanek zębów oraz przywracaniem prawidłowych funkcji narządu żucia.
Odbudowa braków zębowych
Protetyka stomatologiczna umożliwia uzupełnianie brakujących zębów za pomocą protez ruchomych (np. protezy całkowite, częściowe), stałych (np. mosty protetyczne, korony) lub wspartych na implantach.
Poprawa estetyki uśmiechu
Dzięki zastosowaniu nowoczesnych materiałów, takich jak ceramika cyrkonowa, możliwe jest uzyskanie wysokiej estetyki uzupełnień protetycznych, wiernie odwzorowujących naturalny wygląd zębów.
Przywrócenie funkcji żucia
Prawidłowo wykonane uzupełnienia protetyczne pozwalają na przywrócenie komfortu żucia i mowy oraz zapobiegają dalszym zmianom w układzie stomatognatycznym wynikającym z braku zębów.
Protezy zębowe to uzupełnienia protetyczne, które zastępują brakujące zęby i tkanki. Ich głównym celem jest przywrócenie funkcji żucia, mowy i estetyki. Istnieje kilka rodzajów protez zębowych, które różnią się konstrukcją, sposobem mocowania i zakresem uzupełniania braków:
Protezy ruchome to uzupełnienia wyjmowane z jamy ustnej przez pacjenta. Dzielą się na:Protezy częściowe - stosowane przy częściowych brakach zębowych. Składają się z płyty protezowej opartej na podłożu śluzówkowo-kostnym, na której osadzone są sztuczne zęby. Mocowane są za pomocą klamer, precyzyjnych elementów retencyjnych (zatrzasków, zasuw, rygli) lub teleskopowo. Wyróżnia się kilka rodzajów protez częściowych:
Protezy szkieletowe - posiadają metalowy szkielet, który zapewnia większą wytrzymałość i stabilność niż tradycyjne protezy akrylowe.
Protezy nylonowe (elastyczne) - wykonane z elastycznych polimerów, które lepiej dopasowują się do kształtu dziąseł i są bardziej komfortowe w użytkowaniu.
Protezy akrylowe - najpopularniejszy i najtańszy rodzaj protez częściowych, wykonany z akrylu.
Protezy całkowite - stosowane przy całkowitym bezzębiu. Zastępują wszystkie zęby w łuku zębowym. Wykonane są z płyty akrylowej pokrywającej całe podłoże protetyczne, na której osadzone są sztuczne zęby. Utrzymują się na podłożu dzięki przyleganiu i sile ssącej. Nowoczesną alternatywą dla tradycyjnych protez całkowitych są protezy oparte na implantach zębowych, które zapewniają lepszą retencję i stabilizację.
To uzupełnienia trwale cementowane w jamie ustnej, niemożliwe do samodzielnego wyjęcia przez pacjenta. Należą do nich:
Korony protetyczne - pokrywają oszlifowane zęby własne pacjenta. Stosowane przy znacznym zniszczeniu zębów próchnicą, po leczeniu kanałowym, w celu poprawy estetyki. Mogą być wykonane z różnych materiałów jak porcelana, ceramika, cyrkon.
Mosty protetyczne - uzupełniają braki pojedynczych zębów lub kilku sąsiadujących ze sobą zębów. Mocowane są na oszlifowanych zębach filarowych po obu stronach braku zębowego. Mosty mogą być wykonane na podbudowie metalowej lub w całości z materiałów estetycznych jak cyrkon.
Implanty zębowe - śruby tytanowe wszczepianie w kość, na których osadzane są korony lub mosty protetyczne. Stanowią trwałą alternatywę dla protez ruchomych, zapewniając lepszą stabilizację, komfort i estetykę.
Wybór rodzaju protezy zależy od rozległości braków, stanu uzębienia, warunków zgryzowych, wieku i oczekiwań pacjenta. Protezy ruchome są prostsze w wykonaniu i tańsze, ale mniej komfortowe i stabilne niż protezy stałe. Wymagają okresowych korekt i podścielenia. Protezy stałe zapewniają lepszą stabilizację, ale wymagają szlifowania zębów i są droższe.
Niezależnie od rodzaju, protezy zębowe powinny być wykonane z materiałów biokompatybilnych, trwałych i estetycznych. Ważne jest staranne opracowanie i wypolerowanie protez, aby zminimalizować gromadzenie płytki nazębnej. Pacjenci użytkujący protezy powinni dbać o higienę jamy ustnej i protez oraz regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne.
Licówki to cienkie nakładki przyklejane do przedniej powierzchni zębów w celu poprawy ich wyglądu. Są one popularnym rozwiązaniem w stomatologii estetycznej, pozwalającym na korektę kształtu, koloru i położenia zębów bez konieczności ingerencji w ich strukturę.
Wyróżnia się kilka rodzajów licówek, różniących się materiałem, z którego są wykonane oraz przeznaczeniem:
Licówki porcelanowe (ceramiczne) - najpopularniejszy rodzaj, charakteryzujący się dużą trwałością, odpornością na przebarwienia i naturalnym wyglądem. Są w stanie skorygować poważniejsze wady estetyczne zębów.
Licówki kompozytowe - wykonane z kilku zmieszanych materiałów, tańsze i szybsze w wykonaniu niż porcelanowe. Nadają się do maskowania drobnych wad, ale są mniej trwałe i z czasem mogą zmieniać kolor.
Licówki pełnoceramiczne - w całości z ceramiki, zapewniają najlepszą estetykę i idealne dopasowanie do zębów.
Licówki akrylowe - stosowane tymczasowo, jako prowizoryczne rozwiązanie przed założeniem trwałych licówek.
Licówki ultracienkie - bardzo cienkie licówki porcelanowe (0,2-0,3 mm), które można założyć bez konieczności szlifowania zębów.
Licówki stosuje się w celu zamaskowania różnych defektów estetycznych zębów, takich jak:
Przebarwienia i odbarwienia zębów
Nierówności, pęknięcia i ukruszenia szkliwa
Szpary między zębami (diastemy)
Zęby krzywe, obrócone lub nierównej długości
Starte i krótkie zęby
Nieestetyczne wypełnienia
Licówki pozwalają na zmianę kształtu, długości i koloru zębów, dając efekt pięknego, równego uśmiechu. Mogą stanowić alternatywę dla leczenia ortodontycznego w przypadku drobnych wad zgryzu.
Licówki zakłada się zwykle w 2-3 wizytach u stomatologa:
Oszlifowanie zębów (ok. 0,5 mm) i pobranie wycisków
Wykonanie licówek w laboratorium na podstawie wycisków
Przymierzenie i przyklejenie gotowych licówek do zębów
W przypadku licówek ultracienkich możliwe jest pominięcie etapu szlifowania zębów. Przed założeniem licówek konieczne jest wyleczenie próchnicy i chorób dziąseł oraz profesjonalne oczyszczenie zębów.
Licówki nie są zalecane u osób:
Ze znacznymi wadami zgryzu wymagającymi leczenia ortodontycznego
Ze słabymi, zniszczonymi zębami
Zaciskających i zgrzytających zębami
Z próchnicą i chorobami przyzębia
Korony protetyczne to stałe uzupełnienia protetyczne, których zadaniem jest odbudowa zniszczonej korony zęba oraz przywrócenie jego prawidłowej funkcji i estetyki. Są one nakładane na oszlifowany ząb po leczeniu kanałowym lub w przypadku znacznego uszkodzenia tkanek.
Najczęstsze wskazania do wykonania korony protetycznej to:
znaczne zniszczenie korony zęba przez próchnicę
pęknięcie lub złamanie zęba
zęby po leczeniu kanałowym
zęby z dużymi wypełnieniami, osłabione
zęby przebarwione lub z wadami rozwojowymi szkliwa
zęby, na których opiera się most protetyczny
odbudowa zęba na implancie
Korony protetyczne można podzielić ze względu na:
Materiał, z którego są wykonane:
korony metalowe (ze stopów metali nieszlachetnych lub szlachetnych)
korony metalowo-porcelanowe (porcelana na podbudowie metalowej)
korony pełnoceramiczne (jednolita porcelana)
korony cyrkonowe (podbudowa z tlenku cyrkonu i porcelana)
korony kompozytowe (z materiałów kompozytowych)
Sposób osadzenia:
korony na zębach własnych pacjenta
korony na implantach (przykręcane lub cementowane)
Zakres odbudowy zęba:
korony częściowe (wkłady, nakłady, licówki)
korony całkowite (całkowicie pokrywające oszlifowany ząb)
Korony metalowe wykonane ze stopów metali szlachetnych (złoto, platyna) lub nieszlachetnych (chrom, kobalt, nikiel) charakteryzują się dużą wytrzymałością, jednak nie zapewniają zadowalającej estetyki. Stosowane są głównie na zęby boczne.Korony metalowo-porcelanowe to połączenie podbudowy z metalu i licowania z porcelany. Mają dobre właściwości mechaniczne i akceptowalną estetykę, jednak mogą powodować przebarwienia dziąsła.Korony pełnoceramiczne wykonane są w całości z porcelany, bez metalowej podbudowy. Zapewniają doskonałą estetykę, jednak są mniej wytrzymałe i mogą ulegać pękaniu. Stosuje się je głównie na zęby przednie.Korony cyrkonowe mają podbudowę z tlenku cyrkonu pokrytą porcelaną. Łączą bardzo dobre właściwości mechaniczne z wysoką estetyką. Nie powodują przebarwień dziąsła i alergii.Korony kompozytowe wykonane z materiałów kompozytowych stosowane są jako uzupełnienia tymczasowe ze względu na ograniczoną trwałość.
Wykonanie korony protetycznej obejmuje następujące etapy:
Oszlifowanie zęba pod koronę w znieczuleniu miejscowym.
Pobranie wycisku oszlifowanego zęba masą wyciskową.
Wykonanie modelu i korony tymczasowej w gabinecie.
Wykonanie właściwej korony w laboratorium protetycznym.
Przymiarka i ewentualne korekty korony.
Ostateczne zacementowanie korony na zębie.
Cały proces trwa zwykle 2-3 wizyty, w odstępach kilku dni potrzebnych na wykonanie korony w laboratorium.
Zalety koron protetycznych:
Przywracają prawidłowy kształt, funkcję i estetykę zniszczonego zęba.
Zabezpieczają ząb przed dalszym uszkodzeniem i próchnicą.
Są trwałe i wytrzymałe (przy prawidłowej higienie i regularnych kontrolach).
Dają naturalny efekt kosmetyczny.
Wady i ograniczenia koron protetycznych:
Wymagają oszlifowania dużej ilości tkanek zęba.
Mogą powodować podrażnienie dziąsła w przypadku złego dopasowania.
Są widoczne na zdjęciach RTG (korony metalowe).
Mają wyższą cenę niż wypełnienia czy licówki.
Mosty protetyczne to stałe uzupełnienia protetyczne stosowane w celu odbudowy brakujących zębów. Składają się z koron protetycznych umieszczonych na zębach filarowych (sąsiadujących z luką) oraz przęseł zastępujących brakujące zęby. Mosty protetyczne przywracają estetykę uśmiechu, prawidłową funkcję żucia oraz zapobiegają przesuwaniu się zębów.
Wyróżniamy następujące rodzaje mostów protetycznych:
Mosty tradycyjne - najczęściej stosowane, zbudowane z koron protetycznych na zębach filarowych i przęseł. Wymagają oszlifowania zębów filarowych.
Mosty adhezyjne (Maryland) - mocowane do zębów za pomocą specjalnego cementu, bez konieczności ich szlifowania.
Mosty na implantach - przęsła mostu są osadzone na implantach dentystycznych, stosowane przy braku zębów filarowych.
Mosty wspornikowe (Cantilever) - przęsło jest podparte tylko z jednej strony przez ząb filarowy.
Mosty pełnoceramiczne - wykonane w całości z porcelany, charakteryzują się wysoką estetyką.
Mosty na podbudowie metalowej - metalowy szkielet pokryty porcelaną, cechują się dużą wytrzymałością.
Mosty kompozytowe i akrylowe - stosowane jako uzupełnienia tymczasowe.
Mosty protetyczne są wskazane w przypadku:
braków pojedynczych zębów lub kilku sąsiadujących ze sobą zębów
obecności zdrowych zębów filarowych po obu stronach luki
przeciwwskazań do implantacji (np. niewystarczająca ilość kości)
Szybka odbudowa brakujących zębów i poprawa estetyki uśmiechu
Przywrócenie prawidłowej funkcji żucia
Zapobieganie przesuwaniu się zębów sąsiednich w kierunku luki
Przenoszenie sił żucia na zęby filarowe i stymulacja kości
Stałe uzupełnienie, wygodne w użytkowaniu
Wkłady inlay i nakłady onlay to nowoczesne rozwiązania stosowane w stomatologii do odbudowy zębów z dużymi ubytkami próchnicowymi lub uszkodzeniami. Stanowią one doskonałą alternatywę dla tradycyjnych plomb i koron protetycznych.
Wkłady inlay umieszczane są na powierzchniach żujących zębów, sąsiadując przynajmniej z dwóch stron z naturalną koroną zęba. Służą do naprawy ubytków zlokalizowanych głównie w obrębie powierzchni żującej.Nakłady onlay (czasem określane też jako overlay przy dużych uzupełnieniach) pokrywają nie tylko powierzchnię żującą, ale także odtwarzają brakujące guzki zębów. Obejmują one całe guzki oraz część powierzchni stycznych z sąsiednimi zębami.
Inlay i onlay mają wiele zalet w porównaniu z tradycyjnymi wypełnieniami:
Wzmacniają strukturę osłabionego zęba, szczególnie w przypadku nakładów onlay i overlay, równomiernie rozkładając siły nacisku podczas gryzienia.
Zapewniają doskonały efekt estetyczny, gdyż można idealnie dopasować ich kolor do barwy zęba.
Są bardzo trwałe i odporne na ścieranie oraz uszkodzenia mechaniczne.
Pozwalają odbudować zęby w ich naturalnym anatomicznym kształcie.
Wykonuje się je z wysokiej jakości, biozgodnych materiałów jak porcelana czy kompozyty.
Wkłady inlay i nakłady onlay wykonywane są przez technika dentystycznego w laboratorium na podstawie wycisku lub skanu 3D uzębienia. Wymaga to zwykle 2 wizyt - na pierwszej pobierany jest wycisk, a na drugiej gotowe uzupełnienie jest osadzane w zębie za pomocą specjalnego cementu.Koszt leczenia z użyciem inlay/onlay jest wyższy niż w przypadku zwykłych wypełnień ze względu na bardziej złożoną procedurę i konieczność pracy laboratoryjnej.
Ceny zaczynają się zwykle od ok. 350 zł za wkład kompozytowy i 800-1000 zł za wkład porcelanowy. Ostateczny koszt zależy od rozległości ubytku, użytego materiału i cennika danej kliniki stomatologicznej.Podsumowując, wkłady inlay i nakłady onlay to nowoczesne, estetyczne i trwałe rozwiązanie do odbudowy zębów z dużymi ubytkami. Choć są droższe od tradycyjnych plomb, to dzięki swoim zaletom i długowieczności stanowią opłacalną inwestycję w zdrowy i piękny uśmiech.